Γρηγόριος Ξενόπουλος

Ο μεγάλος Έλληνας διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος και κριτικός, έφυγε από την ζωή στις 14 Ιανουαρίου του 1951
Γεννήθηκε το 1867 στην Κωνσταντινούπολη, αλλά μέχρι το 1883 έζησε στην Ζάκυνθο, τόπο καταγωγής του πατέρα του. Ξεκίνησε να σπουδάζει στην Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, χωρίς να ολοκληρώσει ποτέ τις σπουδές, καθώς ασχολήθηκε με την λογοτεχνία που ήταν το μεγάλο του πάθος. Έτσι το 1885 κάνει την εμφάνισή του στα νεοελληνικά γράμματα με τα μυθιστορήματα «Ο άνθρωπος του κόσμου» και «Σιγαλός Νικόλας» που όμως δεν γνωρίζουν επιτυχία. Όταν πηγή έμπνευσής του αποτελεί η Ζάκυνθος, διαπρέπει αγγίζοντας την καρδιά του κοινού. Το 1890 είναι πια φτασμένος λογοτέχνης, ιδρυτής και εκδότης του περιοδικού «Νέα Εστία» και λίγο αργότερα στην «Διάπλαση των Παίδων», με το οποίο τράφηκαν ολόκληρες γενιές κι από το οποίο αναπήδησαν πολλοί λογοτέχνες πραγματικοί, με όνομα και φήμη. Χιλιάδες παιδιά επί 30 ολόκληρα χρόνια, γνώρισαν και αγάπησαν τον Ξενόπουλο από τις επιστολές του, που τις υπέγραφε με το ψευδώνυμο «Φαίδων». Χρησιμοποιώντας την πείρα του, την σοφία του και το ταλέντο του, μετέδωσε στα παιδιά την έφεση για την ζωή του πνεύματος, δημιουργώντας το κοινό της λογοτεχνίας. Ακόμα συντέλεσε σημαντικά στην διαμόρφωση της αστικής γλωσσικής έκφρασης, σε μια εποχή που η καθαρεύουσα ήταν παρωχημένη και η δημοτική δεν είχε βρει ακόμα το στίγμα της. Αρχικά έγραφε στην καθαρεύουσα, όπως όλοι οι σύγχρονοί του λογοτέχνες, γρήγορα όμως εμφανίζει το έργο του γραμμένο στην δημοτική. Αξιόλογο είναι το γεγονός, ότι διέπρεψε σ’ όλα τα είδη του γραπτού λόγου, διηγήματα, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, χρονογραφήματα και κριτικές μελέτες. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Μυθιστορήματα: «Μαργαρίτα Στέφα» (1893), «Ο κόκκινος βράχος» (1905), «Ο κατήφορος», «Πειρασμός» (1910), «Το ψυχοσάββατο» (1913), «Ο πόλεμος», (1914), «Οι μυστικοί αρραβώνες» (1915), «Λάουρα» (1915), η τριλογία «Πλούσιοι και φτωχοί» (1919), «Τίμιοι και άτιμοι» (1921), «Τυχεροί και άτυχοι» (1924), «Αναδυομένη» (1923), «Ισαβέλλα» (1923), «Τερέζα Βάρμα-Δακόστα» (1925) κ ά
Διηγήματα: «Ο τρελός με τους κόκκινους κρίκους», που τιμήθηκε με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, «Διηγήματα» που εκδόθηκε σε τρεις σειρές, «Ο κακός δρόμος και άλλα διηγήματα» κλπ

Θεατρικά έργα: Ξεκινώντας το 1895 με τον «Ψυχοπατέρα», θα αρχίσει από το 1901, με την ίδρυση της Νέας Σκηνής, την συνεργασία του με τον Κων. Χριστομάνο, όπου ανεβάζει «Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας το 1904, «Φωτεινή Σάντη» το 1908 με την Κυβέλη, «Στέλλα Βιολάντη» με την Μαρίκα Κοτοπούλη το 1909, «Φοιτητές», «Ποπολάρος», «Το φιόρο του λεβάντε», «Θείος Όνειρος», με το οποίο εγκαινιάστηκε το 1932 το Βασιλικό Θέατρο κ. ά

Μαζί με τον Κωστή Παλαμά, τον Νίκο Καζαντζάκη και τον Άγγελο Σικελιανό θα ιδρύσουν την «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών». Το 1919 του απονέμεται ο Αργυρούς Σταυρός του Σωτήρος και το 1931 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.