Η μάχη του Μαραθώνα

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 490 π Χ (πιθανή ημερομηνία) οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς κατατροπώνουν τις περσικές δυνάμεις, που είχαν αποβιβαστεί στον Μαραθώνα.
Κατά διαταγή του βασιλιά των Περσών Δαρείου, 600 πλοία με 100.000 άνδρες υπό τον Δάτη και τον Αρταφέρνη, εκστρατεύουν εναντίον της Ελλάδος. Πλέοντας στο Αιγαίο πέλαγος υπέταξαν όλα τα νησιά και την πόλη της Εύβοιας Ερέτρια την οποία κατέστρεψαν. Από την Ερέτρια πέρασαν απέναντι στην Αττική και στρατοπέδεψαν απέναντι στον Μαραθώνα. Προ του κοινού κινδύνου οι δέκα στρατηγοί των Αθηναίων έστειλαν τον κήρυκα Φειδιππίδη, να ειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες, να τους βοηθήσουν, για να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες. Εκείνοι όμως σύμφωνα με τα έθιμά τους, δεν μπορούσαν να εκστρατεύσουν προτού γίνει πανσέληνος. Έτσι έμειναν 10.000 Αθηναίοι, μαζί με χίλιους Πλαταιείς, για να αντιμετωπίσουν ένα πολυάριθμο βαρβαρικό στρατό που απειλούσε με αφανισμό ολόκληρη την Ελλάδα. Οι δέκα στρατηγοί των Αθηναίων, που ο καθένας αντιπροσώπευε και μια φυλή, με εισήγηση του Καλλίνικου και του Αριστείδη, απεφάσισαν την ανάθεση της αρχιστρατηγίας στον έμπειρο στρατηγό Μιλτιάδη. Οι Αθηναίοι, σύμφωνα με το σχέδιο του Μιλτιάδη παρέταξαν τις δυνάμεις απέναντι στους Πέρσες, ενισχύοντας τα άκρα και αραιώνοντας το κέντρο, ακριβώς σε αντίθετη διάταξη με τους αντιπάλους τους. Μόλις αντήχησε ο παιάνας, οι Αθηναίοι ξεκίνησαν με μεγάλη ορμή και με τα δυνατά τους άκρα περικύκλωσαν τους Πέρσες, που πανικόβλητοι άρχισαν να τρέχουν προς τα καράβια. Οι Αθηναίοι τους κατεδίωξαν, καταφέρνοντας να αιχμαλωτίσουν επτά καράβια, ενώ έμειναν στο πεδίο της μάχης περισσότεροι από 6.000 νεκροί Πέρσες. Οι Αθηναίοι έθαψαν τους 192 νεκρούς τους υψώνοντας στον Μαραθώνα, τρεις μεγαλόπρεπους τύμβους, που υπάρχουν μέχρι σήμερα. Στον πρώτο τύμβο τοποθέτησαν δέκα λαμπρές κολώνες με χαραγμένα τα ονόματα των Αθηναίων κατά φυλές και οι πεσόντες Αθηναίοι. Στον δεύτερο τοποθετήθηκαν οι πεσόντες Πλαταιείς και στον τρίτο οι πεσόντες δούλοι, που για πρώτη φορά συμμετείχαν σε πόλεμο. Στον τόπο της μάχης στήθηκε τρόπαιο με επίγραμμα του Σιμωνίδη που αναγράφει: «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρευσαν δύναμιν».