Πρωτοχρονιάτικα έθιμα και προλήψεις

Εκτός της βασιλόπιτας με το φλουρί, έχουμε και άλλα έθιμα όπως το ρόδι, το ποδαρικό, τα δώρα, το τζόγο και άλλα λιγότερα γνωστά, αλλά και προλήψεις που σκιαγραφούν και χρωματίζουν την παράδοσή μας, την Πρώτη μέρα του νέου χρόνου.

Τα δώρα

Στην χώρα μας τα δώρα ανταλλάσσονται την Πρωτοχρονιά, σε αντίθεση με τους δυτικούς που τα φέρνει ο Santa Claus τα Χριστούγεννα. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά κρεμούν τις κάλτσες τους στο τζάκι ή στα παράθυρα, περιμένοντας να περάσει ο Αη Βασίλης να τα γεμίσει δώρα. Τα παλαιότερα χρόνια τα δώρα τα έβαζαν κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο και τα αντάλλασαν ή τα άνοιγαν μόνο την Πρωτοχρονιά.

Το ρόδι

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας κρεμούσαν στο σπίτι από το φθινόπωρο, ένα ρόδι που το πετάνε και το σπάνε στο κατώφλι του σπιτιού, μόλις αλλάξει ο χρόνος Το ρόδι είναι το σύμβολο της αφθονίας, της υγείας, της γονιμότητας και της καλής τύχης και καθώς σπάει στα μικρά κόκκινα σπόρια, ελπίζουν τόσα να είναι και τα καλά που θα φέρει ο νέος χρόνος.

Το ποδαρικό

Μεγάλη σημασία δίνουν στο πρόσωπο που θα κάνει «ποδαρικό» και ανάλογα πως θα πάει η χρονιά, τον θεωρούν γουρλή ή γρουσούζη. Μπαίνουν στο σπίτι με το δεξί πόδι κάνοντας ποδαρικό, ώστε ο καινούριος χρόνος να τα φέρει δεξιά, καλότυχα. Συνηθίζεται να κάνουν ποδαρικό τα μικρά παιδιά που φέρνουν μάλιστα και γλυκά στο σπίτι, για να είναι γλυκός ο χρόνος.

Η κρεμμύδα

Οι αρχαίοι Έλληνες την θεωρούσαν σύμβολο αναγέννησης και υγείας. Σήμερα σε πολλά μέρη της χώρας μας, τοποθετούν μια κρεμμύδα έξω από την πόρτα του σπιτιού για να φέρει τύχη και υγεία στην οικογένεια. Μάλιστα ο αρχηγός της οικογένειας χτυπά με αυτήν τα κεφάλια των άλλων για υγεία, ή ακόμα την φυτεύουν στον κήπο μετά την πρωτοχρονιά για να μεγαλώσει και να δώσει περισσότερα αγαθά.

Ο τζόγος

Την πρωτοχρονιά συνηθίζουν να παίζουν χαρτιά ή τυχερά παιχνίδια στα σπίτια και στα καζίνο. Η μια εκδοχή ανάγει στην τράπουλα που προέρχεται από την ιταλική λέξη Trapola και σημαίνει δόλος, παγίδα. Γι’ αυτό παίζουν, προσπαθώντας να ξεπεράσουν την παγίδα. Κατά την άλλη εκδοχή θεωρητικά, η τύχη κάποιου στα χαρτιά απεικονίζει κατά κάποιο τρόπο την τύχη που θα έχει την νέα χρονιά.

Προλήψεις

Εκτός όμως από τα έθιμα υπάρχουν και οι προλήψεις για την πρωτοχρονιά, όπως όταν πλένονται την πρωτοχρονιά να αγγίζουν ένα σίδερο για να είναι «σιδερένιοι», ή να αφήσουν την βρύση ανοιχτή και έτσι όπως τρέχει το νερό να τρέχει όλο το χρόνο η τύχη. Η επίσκεψη περιστεριού στο μπαλκόνι ή στην αυλή του σπιτιού θεωρείται επίσης καλοτυχία Η δοξασία λέει ότι κάνουμε την πρωτοχρονιά θα μας ακολουθήσει όλο τον χρόνο, έτσι άλλοι αποφεύγουν να πληρώνουν, να δανείσουν χρήματα ή να

βγάζουν αγαθά από το σπίτι τους. Αλλά ακόμα και να γκρινιάζουμε, να τσακωθούμε, ή να μελαγχολήσουμε. Επίσης και ο καιρός την πρώτη μέρα του χρόνου, είναι «σημάδι» καλοχρονιάς, ιδίως μάλιστα το χιόνι με την δοξασία «άσπρη μέρα, άσπρος χρόνος», αλλά και ο βοριάς που με το δυνατό φύσημα θα παρασύρει (διώξει) το κακό. Το τραπέζι της πρώτης μέρας του χρόνου συνηθίζεται να στρώνεται με αφθονία φαγητών και γλυκών προοιωνίζοντας την αφθονία των αγαθών για όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Επίσης συνηθίζεται να τοποθετούν στο τραπέζι κλώνους ελιάς, ένα μεγάλο ρόδι και ένα μπολ γεμάτο μέλι, σύμβολο ευτυχίας και ευγονίας για κάθε σπιτικό.